آیة‏الله امامى کاشانى: یک بحثى وجود دارد که جهان به سوى تکامل مى‏رود و دو نقطه تکامل در همه ادیان و اسلام مطرح است که نقطه دوم به نسبت اولى اکمل و کاملتر است. نقطه اول تکامل، حکومت امام عصر، ارواحنافداه، است. نقطه دوم هم قیامت است که در قیامت همه حقایق روشن مى‏شود و دیگر کسى قدرت خلاف گفتن را هم ندارد. حتى در آنجا وقتى به او بگویند تو چنین کردى نمى‏تواند بگوید نه و انکار کند. «شهد علیهم سمعهم و ابصارهم‏» (2)
آنجا عالم بتمام حقیقته و بشراشر وجوده عیان شده است و آن تکامل تکامل واقعى است.
تکامل قبل از آن تکاملى اجتماعى و فردى است و در آن حد نمى‏باشد. البته این بحث منحصر به اسلام نیست محققین از ادیان مختلف مى‏گویند. اتفاقا من که با بعضى از آقایان مسیحى چه متکلمین آنها و چه فلاسفه‏شان بحث مى‏کردم این حرف را قبول داشتند. مى‏گفتند: ما هم این مطلب را قبول داریم و از انجیل هم شواهدى بر این مطلب مى‏توان یافت; مثلا در انحیل متى هست که وقتى مسیح ظهور و قیام مى‏کند و با اولیایى که همراه او خواهد بود عدالت را برقرار مى‏کند، باطل از بین مى‏رود و حق هم چنین مى‏شود. بعد از آن هم قیامت‏برپا مى‏شود. این دو مرحله از تکامل را هم انجیل و هم دیگر کتابهاى ادیان مختلف و صاحبان مکتبهاى امروز قبول دارند. در این بحث کلى چند نکته مطرح است:
نکته اول اینکه وقتى مى‏فرمایند:
«یملا الله به‏الارض قسطا و عدلا بعد ما ملئت ظلما و جورا»
آیا معنایش این است که دیگر گناه نخواهد بود؟ همینطورى که جناب آقاى کورانى فرمودند اینچنین نیست که گناه نباشد چون دار، دار تکلیف و اختیار است و امتحان و آزمایش از بین نرفته است.
پس به هر دورى ولى‏اى لازم است تا قیامت آزمایش دائم است امتحان هم معنایش این است که انسان بتواند گناه بکند. لذا گناه و ظلم هم خواهد بود ولى جریان، جریان عدل است و نظام، نظام عدل. همینطور که الآن مى‏بینیم فضا، فضاى ستم است; یعنى اینطور نیست که یک نفر در خانه‏اش و در خلوت گناه نکند. مثلا یک زن و شوهر به هم ظلم نکنند یا دروغ نگویند.
معناى «یملا الارض قسطا و عدلا»
این است که آن مقدمه مى‏شود براى قیامت. در قیامت چون تماما عدل حاکم است و چیز دیگرى که در آن ظلم و ستم باشد دیده نمى‏شود:

امروزه مسلمانان به علت دوری از قرآن وتعالیم آن، از قافله ی تمدن بشری عقب افتاده اند و با وجودی که دارای جمعیتی بیش از یک میلیارد می باشند ، خود باخته اند و از تفرقه میان خود به شدت رنج می برند، دشمنانشان بر آنان مسلط شده اند ودر عمل به جای پیروی از دستورات قرآن ، از اوامر قدرتهای بزرگ که دشمن دین و قرآن آنها می باشند،پیروی می نمایند و این در حالی است که پیروی از دستورات قرآن آنان را از این ذلت نجات خواهد داد و شکوه وعظمت گذشته را به آنها باز خواهد گرداند . پشت کردن به قرآن در این دنیا برای مسلمانان ،ذلت و خواری را برای آنها به بار آورده است و در روز آخرت نیز شکایت پیامبر از آنها را به دنبال خواهد داشت، در آن روز که امت محمد(ص) از زبان پیامبرشان این شکایت را می شنوند که پروردگارا قوم من این قرآن را از خود راندند.(فرقان/30)